KUNCI BASA JAWA KELAS IX

KUNCI BASA JAWA KELAS IX

WULANGAN 1

Gladhen 1

1.      Upacara Ruwatan

2.      Keluwarga Bapak Siswadarmaja nganakake upacara ruwatan kanggo putrane sing mung siji yaiku Bagus Jadma Wahyudi. Upacara ruwatan kuwi mujudake karsaning manungsa amrih resiking jiwa lan raga. Kanggo ngresiki jiwa lan raga kasebut dianakake ruwatan kanthi nanggap wayang kulit purwa lampahan “Murwakala”. Dene kang prelu diruwat yaiku keluwarga kang duweni putra kadasta : lare ingkang ontang-anting ( lare ingkang namung satunggal ), kedhana-kedhini ( lare kalih kakung lan putri ), kembang sepasang ( lare kalih putri sedaya ), uger-uger lawang ( lare kalih kakung sedaya ) lan sapanunggalane. Lare-lare kasebut miturut kapitadosan bebrayan Jawi kalebet lare ingkang nandhang sukerta, yaiku lare kang nduweni nasib kang ora becik. Supaya uwal saka nasib kang ora becik mau lare kasebut kudu diruwat.

3.      –          Ruwatan iku sawijining upacara “tradisi”

-                    Wong diruwat supaya resik atine

-                    Wong diruwat tegese wis ilang saka sukerta

-                    Lare kang prelu diruwat : lare ingkang ontang-anting ( lare ingkang namung satunggal ), kedhana-kedhini ( lare kalih kakung lan putri ), kembang sepasang ( lare kalih putri sedaya ), uger-uger lawang ( lare kalih kakung sedaya ) lan sapanunggalane.

Gladhen 2

1.      Sapa bae gawe rusuh bakal disingkirake.

2.      Ora percaya marang tindakane

3.      Yen ora rukun gampang dikuwasi musuh

4.      Sing becik lan sing ala wusanane bakal konangan

5.      Wong kudu waspada ing sakabehing tindakan

6.      Ajining dhiri manungsa gumantung saka omongane, ajining raga gumantung saka carane panganggo busana

7.      Coba-coba bae.

8.      Katimbang dijajah luwih becik mati.

9.      Basa iku nuduhake pribadhine.

10.  Wong bodhoa kaya ngapa bae, yen sinau mesthi bisa.

Gladhen 3

1.      a.         Panas                                                                          

b.                  Ambeg

c.                   Culika / goroh

d.                  Tuna

e.                   Blaba

f.                   Kenthel

g.                  Gabug

h.                  Rampung

i.                    Grusa-grusu

j.                    Sregep

2.      a.         Uripe gemi ora ngebreh

b.                  Irunge adhiku mangir ora pesek

c.                   Cupukna banyu sing bening aja sing butheg

d.                  Pak Guru kudu sabar aja kodo

e.                   Pak anggone duwe gawe mung climen ora gedhen

f.                   Kowe jujur bae aja goroh

g.                  Latare sing njembrung saponana supaya resik,

h.                  Tindakanmu kesusu mbok sing alon-alon

i.                    Tandange klular-klulur mbok sing trengginas

j.                    Mbakyune resikan, adhine kemproh

Gladhen 4

1.      Jagad,/ bumi

2.      Srengenge, dewangkara

3.      Bayu, samirana

4.      Asal-usule

5.      Gunung, Ardi

6.      Maju

7.      Misuwur

8.      Pinter banget

9.      Kepencut

10.  Gelut

 Gladhen 5   ( Kasumanggakaken )

Gladhen 6

1.                              a.         Ruwatan yaiku upacara tradisi kang fungsine gawe resiking jiwa lan raga supaya uwal saka sakathahing panandhang kang ora becik.

b.                  Lare ingkang ontang-anting ( lare ingkang namung satunggal ), kedhana-kedhini ( lare kalih kakung lan putri ), kembang sepasang ( lare kalih putri sedaya ), uger-uger lawang ( lare kalih kakung sedaya ) lan sapanunggalane

c.                   Ing sajeroning upacara ruwatan bocah sing diruwat, wong tuwane, tangga teparo, sanak sadulur padha nglumpuk. Kabeh padha ngeningake cipta, sarta padha nyenyuwun murih kabul panyuwune kang duwe gawe.

d.                  Murwakala

e.                   Bocah nandhang sukerta amarga tumindake yaiku bocah utawa wong kang : ngebrukake dandang, nugelake gandhik, nandur waluh ing ngarep omah, bebuwang ana ing sumur, mbuwang siladan ana ing latar

2.     Ing bebrayan Jawa isih akeh kang percaya marang gugon tuhon. Salah sawijining yaiku upacara ruwatan. Upacara ruwatan dianakake kanggo bocah kang nadhang sukerta. Miturut mitos, bocah kang nandhang sukerta iku dadi jatah pangane Bathara Kala. Mula murih slamet uripe kudu diruwat ( dresiki ) dhisik. Dene bocah sukerta iku diperang dadi loro, yaiku : amarga tumindake lan amarga kodrat.

3.         –          Aja seneng gugon tuhon

-                    Yen tumindak apa bae sing ngati-ati

Gladhen 7  ( Kasumanggakaken )

Gladhen 8

1.      a.         Suwanda, Kumbakarna, Karna

b.                  Guna, Kaya, Purun

c.                   Binudi supados unggul / menang

d.                  Mbantu prang Manggada mboyong putri dhomas

e.                   Tumindhak tanpa pamrih

2.      Tuladha sae kanggo para prajurit inggih punika niru Sumantri utawi Suwanda ingkang tuhu bekti dhateng ratunipun.

WULANGAN 2

Gladhen 1

1.                                                      Kemajuan teknologi sinar laser

2.      Salah sawijining kemajuan ing babagan kedokteran yaiku anane teknologi sinar laser. Sinar laser iku piranti canggih ing jaman saiki kang bisa digunakake maneka warna kabutuhan. Warna-warna kebutuhan sing bisa migunakake sinar laser, kayata : televisi, tape, peso, lan liya-liyane. Ing babagan teknologi kedokteran sinar laser bisa digunakake kanggo peso yaiku kanggo ngiris daging yen lagi ngoperasi lan bisa kanggo ngejur watu kang ana sajerone ginjel kang umum diarani watu ginjel. Sinar laser uga bisa kanggo neliti utawa meruhi penyakit kang ana ing awake manungsa lan bisa njlentrehake kahanane penyakit. Ora saben rumah sakit duweni alat lan teknologi sinar laser. Umume rumah sakit kang duweni alat kasebut rumah sakit kang gedhe modhale.

3.      Kasumanggakaken

Gladhen 2

1.      Ibu mundhut komputer kanggo mbakyuku

2.      Vidio klip nyanyian kuwi lucu banget

3.      Jaman saiki mesin bisa dilakokake robot

4.      Ing Keong Mas Jakarta diputer film tiga dimensi

5.      Ngati-ati saiki akeh pesawat siluman

6.      Mikrosof ing komputerku wis ora apik

7.      Elemen ing setlika wis rusak

8.      Pira panjang gelombang sing kok temokake?

9.      Tulang aku tukokna printer ing toko kono!

10.  Coba delengan nganggo mikroskop supaya cetha!

Gladhen 3

1.                                                      Kasumanggakaken

2.                                                      Asal-usule kadadeyan Reyog Ponorogo

3.      Kraton Kedhiri kang saderengipun tentrem dumadakan dados kisruh amargi saking pangamukipun Singobarong. Sang prabu sanged kuwatos panggalihipun. Sampun kathah wragad kang kawedalaken anggenipun menggak pangamukipun Singobarong ananging dereng ngetingalaken hasil. Dumugi ing sawijining dinten Bajanganung / Sanggabuwana sowan dhateng Kedhiri ingkang dipun utus Adipati Trenggalek Klanasewandana saperlu atur panglamar datheng putri kedhaton Dyah Ayu Sanggalangit. Sang prabu Kedhiri nampi panglamaripun Adipati Klanasewandana kanthi bebana saged nyirep peperangan saha sowanipun Adipati Klanasewandana datheng Kediri kanthi nunggang Singabarong. Ringkesipun rembag Klanasewandana kaleksanan anggenipun nyowanaken Singobarong datheng Kedhiri. Ananging Dyah Ayu Sanggalangit taksih nyuwun bebana malih inggih punika dauping penganten supados jumedhul wonten alun-alun ing salebetipun trowongan ingkang dipun damel saking kadipaten Trenggalek. Ringkesipun rembag Adipati Klanasewandana saged nyembadani. Ananging Dyah Ayu Sanggalangit suduk salira amargi ngrumaosi mboten pantes winengku ing priya. Adipati Klanasewandana kuciwa ing manah. Kangge panglipur cuwane panggalihipun Adipati Klanasewandana yasa lelangenan joged rikolo perang mengsah Singobarong ingkang sakmenika kasuwur dados Reyog Ponorogo

Gladhen 4

1.      Prajurit Pandhawa budhal saka Wiratha mangkat perang njaluk baline Nagari Astina sing separo. Untaping wadya bala akeh banget kaya semut kang mbarubul saka sangisore watu. Busanane maneka warna katon rame. Lakune wadya bala wis teka pinggiring Tegal Kuru. Sadurunge ngayahi perang leren dhisik ing tendha.

2.      a.         Akeh lan terus-terusan

b.                  Jejeg urut lan rapi

c.                   Lancip-lancip

d.                  Bareng lan banter banget

e.                   Pating cruwet

f.                   Yen apik apik banget, yen ala ala banget

g.                  Pucet banget

h.                  Panas banget

Gladhen 5 ( Kasumanggakaken )

Gladhen 6

1.                  a.   Kanggo wong Tanah Jawa padha nirua wong Agung Tanah Jawa yaiku Panembahan Senopati kang senenge tapa brata ngurangi mangan turu

b.      Samangsane pasamuan aja ngisin-isine, senenga ngurangi mangan lan turu, uga senenga lelana golek kawruh.

2.      Kasumanggakaken

WULANGAN 3

Gladhen 1

1.      Kasumanggakaken

2.      Kasumanggakaken

3.      a.         Yen kepengin mulya, aja wedi rekasa

b.                  Gegayuhan kalaksanan kanthi tekun anggone nyambut gawe

Gladhen 2

1.      Sunami ing Aceh kang nggegirisi banget lan kurbane akeh banget nyawa lan bandha

2.      Kasumanggakaken

Gladhen 3

1.      a.         Kethek

b.                  Nyolong kacang

c.                   Mangan dhewe, nglalekake kancane (mitrane)

2.      Kidang lan kethek padha memitran, nanging kethek kurang setya marang mitrane lan mung mentingake wetwngw dhewe

3.      Kidang kaliyan khethek

   Kacariyos kidang gadhah pawon mitra malih kethek, nuju satunggaling dinten, kethek ngajak kekesahan kidang datheng pategilan kacang, tembungipun kidang, ayo padha golek mangsan, ing kana ana tegalan ditanduri kacang gleyor, godhonge ledhung-ledhung, uwohe ndadi.

“Kidang” : Apa ora dipageri tegalane?

“Kethek” : Hiya dipageri, nanging kengelan, sepira mbedhah pager, kidang jaler estri sarta kethek lajeng sami lumampah, dumugi ing pategalan kacang, kethek saged kemawon malebet menek mlangkah pager, lajeng nedhani kacang enem sepuh dipun rampet kemawon kemilan kebak tangan suku nyepeng kacang, mawi sabuk oyod-oyodan inggih mboten supe dipun kebaki kacang.

Taksih ngemil mboten kendel-kendel, ngantos satuwuipun, mboten praduli mitranipun kidang ingkang tak sih wonten ing jawi, dereng saged lumebet. Sareng sampun tuwuk, kidang suweg dipun ken malebet, tembangipun: kowe pijer apa ora malebu. Lah ing kene pagere tipis dak wengakne: malebuwa, aja pijer anjoto ana ing jaba.

           

            Gladhen 4

1.      Kang aran ala lan becik iku sajatine mung gumantung ana ing  panganggeping ati. Apa kang lagi disenengi, iku kang katon becik. Alane kalimput. Apa kang lagi diewani katone ala, becike kalimput. Bebasane ”Wong dhemen ora kurang pangalembana, wong gething ora kurang pamada”.

2.  Kasumanggakaken

Gladhen 5

1.      a.         Dianakake expo

b.                  Panganan, sandhangan, buku-buku keperluwan sekolah, obat-obatan pertanian, lan sapiturute.

c.                   Wong bakul warungan ing pinggiran “expo”

d.                  Aja gampang nglokro supaya luwih kepenak uripe.

e.                   Melu tanggung jawab bot repote rumah tangga.

2. Kasumanggakaken

3. Kasumanggakaken

WULANGAN 4

Gladhen 1

1.Kelompoke Parno ( Pardi, Parjo, Paino, lan Paimin ) watake prasojo, anteng, lan ora neka-neka, kosokbalene kelompoke Hadi ( Katim, Yanto, lan Hari ) watake seneng sembrono.

2. Desa Waru Dhoyong iku desa kang sakiwa tengene wujud alas kang sepi. Ing alas iku mau akeh banget kewan galak, kayata ; macan, gajah, munyuk, ula, landhak, lan sapanunggalane. Uga ana rawa sing dienggoni puluhan baya. Dadi ora ana kang wani ngambah alas yen ora ana kancane. Ing saben sore bocah-bocah Waru Dhoyong padha angon wedhus utawa kebo. Dilalah sore iku sing angon kebo kelompoke Parno karo Hadi. Parno lan kelompoke padha menek uwit dhuwet. Ngerti Parno lan kancane padha penekan, Hadi lan Katim gawe adha-adha supaya padha kaget. Katim supaya ngapusi yen ta Hadi mlebu alas lan dikerah macan. Gara-gara sembranan ngono mau kabeh warga desa Waru Dhoyong geger. Dikiro Hadi dikerah karo macan beneran. Ananging kabeh mau mung ulah tingkahe Hadi lan Katim wae sing seneng sembrono gawe sandiwara.

Gladhen 2

1.Saben wong yen dina riyaya mesthi nyedhiyani apa bae kanggo tamu, malah sok nganak-anake sing kudune ora ana.

2. Kasumanggakaken

3. Kasumanggakaken

            Gladhen 3

1.      Kasumanggakaken

2.      Kasumanggakaken

3.      Kasmanggakaken

Gladhen 4

1.Dheweke keset sinau, mula ora lulus ujian.

2.Sarehne ujian wis cedhak, mula sinaune mempeng.

3.Barang dheweke wis sugih, mula banjur lali marang tangga teparone.

4.Sawise didukani ibune, banjur saparan-paran.

5.Juwita bijine apik-apik, jalaran sregep sinau.

6.Satekane ing Jakarta Silvi banjur nulis laying marang aku.

7.Dheweke nyambut gawe sregep, supaya uripe kepenak.

8.Aku kelem kopek bojo, anggere kowe mari anggone main kertu.

9.Sanadyan anake wong sugih, Susilowati ora umuk.

10.  Suhardi seneng nonton wayang, nganti direwangi melek sewengi.

Gladhen 5

Ukara lamba

No. 2, 3, 6, 7

Ukura Camboran

No. 1, 4, 5, 8, 9, 10

Gladhen 6      ( Kasumanggakaken )

Gladhen 7

1.                  a.         Pandhawa njaluk saparoning negara Astina, nanging Kurawa ngukuhi (Rebutan warisan negara)

b.                  Arjuna, amarga mungsuhe iku kadange dhewe.

c.                   Prabu Kresna, lan menehi semangat marang Arjuna.

d.                  Rumeksa lan setya negarane, setya marang janji, adil lan tumindak bener.

e.                   Adil ing kasusilan lan kebudayan agung.

2.Pandhawa isih cilik-cilik nalika ditinggal seda Pandhu, yaiku bapake para Pandhawa. Mula negara banjur diserahake marang putrane Destarata yaiku Suyudana lan janji menawa para Pandhawa wis padha gedhe, negara arep dibalekake marang Pandhawa. Nanging nalika para Pandhawa wis gedhe-gedhe lan njaluk negarane, Kurawa ora menehake. Sabanjure dadi perang gedhe yaiku Perang Baratayuda Jayabinangun.

3.      –          Padha tumindaka jujur

-                    Belanana marang bebener

-                    Aja dikukuhi yen pancen dudu duwekmu

-                    Mati ing perang iku dadi kusumaning bangsa.

WULANGAN 5

Gladhen 1

1.      Bojangganong takon marang wong pedesan papan pandhelikane Singobarong saperlu mbales kalah perange prajurit jaranan sing dipimpin.

2 & 3 Kasumanggakaken

Gladhen 2

Basa rinengga no. 1, 3, 7, 10

Basa Sesumbar no. 5, 8

Basa Panggugah no. 4

Basa lelingidan no. 2, 6, 9

Gladhen 3  ( Kasumanggakaken )

Gladhen 4

1.      a.         Ing pinggir lan sing mlebu menyang desane

b.                  Cakruk

c.                   Wayah bengi

d.                  Kenthongan, lampu senter, tikar, jadwal giliran jaga, lan sapiturute

e.                   Kenthongan lan lampu senter

2.      Kasumanggakaken

3.      Kenthongan

Ing pinggir dalan sing mlebu menyang Desa Semandhing ana gerdhu. Gerdhu mau ana sing ngarani Cakruk. Ing kutha lumrahe wis ora ana gerdhu. Yen awan gerdhu mau suwung. Nanging yeng ing wayah bengi, ana uwonge loro. Pancen gerdhu iku kanggone yen wayah bengi, yaiku panggonane wong sing jaga. Wong mau njaga keslametane desane dhewe yen wayah bengi. Ing gerdhu kono lumrahe ana kenthongane digantung, sing digawe kayu wutuh dikrowoki.

Kenthongan mau kanggo aweh tandha yen ana bebaya, upama ana maling, ana omah kobong, rajapati lan liya-liyane.

Yen ana bebaya kenthongan mau ditabuh. Wong sing jaga hiya nggawa kenthongan, sing digawe pring saeros, iringane diblewehi. Yen ngubengi desa, pring kenthongan mau digawa karo ditabuh.

Saben omah diendhegi, sing duwe omah digugah. Wong sing jaga mau yen ngantuk hiya kena turu, nanging yen turu kudu gentenan. Dadi ora kena wong loro turu kabeh, kudu ana siji sing melek, ing omahe Pak Lurah uga ana kenthongane.

Gladhen 5

Conto  Merga esemu

juwita ….

Saiki ana ngendi

Apa lali nalika aku ….

Nibakake katresnan

Kali sambas sing kebak baya

Melu krungu prasetaku

Nalika numpak prau

Mung esemu sing

Tansah dak simpen ing ati

Digembol tekan pati

Godhong katu sing kopethik

Kanggo nutupi gingsulmu

Juwita… juwita… juwita

Gladhen 6

1.      a.         Supitan Bali

b.                  Kocak kimplak-kimplak

c.                   Alon lan alesu

d.                  Plampung kampul-kampul

e.                   Kelap-kelip

2. Kasumanggakaken

3. Kasumanggakaken

WULANGAN 6

Gladhen 1

1.      a.         Wis ana wangsulane

b.                  Kyai Karim, Kyai Kalidite, Kyai Walik

c.                   Kyai Kaladite

d.                  Song-song, wos jene, baki diparingi mori pethak lan gunting, sekar talon, tumpang mawarni-warni, ingkung ayam jawi, bubur abrit pethak, barang panyuwune lare,  jajan peken.

e.                   Lare ingkang rambutipun gembel dipun pangku tiyang sepuhipun, salajengipun sesepuh ingkang mandhegani upacara lajeng ngendika: “Ing dinten punika badhe mbucal sukeripun lare punika kanthi nyukur rambut ingkang gembel, lan sateruse ( lihat dalam teks bacaan )

2.Tata cara adat nyukur rambut gembel ing tlatah Wonosobo.

3/4  Kasumanggakake

Gladhen 2 ( Kasumanggakaken )

Gladhen 3

1.      a.         Malah mentar saking kedhaton

b.                  Ing sajroning jarang ana apa?

c.                   Kenapa jajane Sutasuma?

d.                  Sasampunipun kasidan ing sedya

e.                   Nggesangaken Sutasuma

f.                   Kenapa macan wusanane thenger-thenger?

g.                  Apa Sutasuma nolak pituture Bathara Indra?

h.                  Sawise Sutasuma mriksani yen macan arep mangan gogore banjur kepriye?

i.                    Badhe kamangsa, nanging danawanipun asor ing prabawa

j.                    Kenapa Sutasuma ngluputake Bathara Indra?

4/5 –––

Gladhen 4 ( Kasumanggakaken )

Gladhen 5 ( Kasumanggakaken )

Gladhen 6

1.1708

2.1929

3.1400

4.1555

5.1227

Gladhen 7

1. Kasumanggakaken

2. Wong kang kebak kawruh iku biasane malah andhap asor. Ibarate kaya pari kang mentes tumungkul dhemes. Kaya klenthing kang kebak katon anteng. Kosokbalene wong kang kurang kawruhe biasane malah angkuh lan umuk. Ibarate kaya pari kopong nyengonglong, kaya klenthing kang lokak mesthi kocak. Sejatine kawruh seni, agama, lan teknologi kuwi ana gegayutane kanggo tumuju gesang kang sejati. Kawruh kanggo nggayuh sarananing tujuane urip. Seni kanggo mahanani seger. Teknologi muwuhi pangaji. Agama kinaryo dedalan kang lempeng. Iku kabeh mau dadi gegondhelaning ing donya lan akerat.

WULANGAN 7

Gladhen 1

1.                  Miturut critane biyen prajurit Mataram perang nglawan kompeni walanda nganti direwangi mati. Prajurit Mataram dipimpin Baureksa mbendung Kali Ciliwung, supaya kompeni kurang banyu. Nanging kompeni luwih julig, lan wusanane prajurit mataram kalah lan akeh sing mati

2. Patriotisme lan Nasionalisme

Gladhen 2

1.Wanodya + ayu

2.Sura + ing

3.Malebu + iku

4.Papa + iku

5.Tumuju + ing

6.Tumeka + ing

7.Maha + resi

8.Dela + anggung

9.Ratu + agung

10.  Sura + ing

Gladhen 3

1.      1)         Pitakon

2)                  Pamenggak

3)                  Pakon

4)                  Pitakon

5)                  Pawarto

2. Kasumanggaaken

Gladhen 4

1.      a.         Wontening Kota Gedhe Ngayogyakarta

b.                  R. Sutawijaya (Panembahan Senopati)

c.                   Mas Jolang

d.                  1613 – 1645

e.                   Kepengin nyirnakaken wontenipun penjajah

f.                   Amargi lumbung pangan kaobong kaliyan kompeni

g.                  Manggalaning yuda prajurit Mataram kaping kalih nyerang Batavia

h.                  Dipun obong Kompeni

i.                    Mboten nglokro

2.      Kasumanggakaken

Gladhen 5 ( Kasumanggakaken )

Gladhen 6  ( Kasumanggakaken )

WULANGAN 8

Gladhen 1

1.      a.         Pustaka Candra

b.         ( Lihat di  buku  )

b.                  Bangsa linuwih ingkang dados tiyang sae

c.                  Lantip ing panglepasan

d.                 Muride badhe risak

            Gladhen 2 ( Kasumanggakaken )

           

Gladhen 3

1.      Lelagon

Lir-ilir, lir-ilir, tandure wis sumilir, tak ijo royo-royo, tak sengguh penganten anyer. Cah angon – cah angon penekna blimbing kuwi, Lunyu-lunyu peneken, kanggo ngumbah dodotira. Dodotira, kumitir bedhahing pinggir domana, jlumatana, kanggo seba mengko sore, mumpung padhang rembulane, mumpung jembar kalangane, tak-surak,surak hiyo.

2.      Para kanca, padha siaga yen arep sowan marang ratu, sandhanganmu resikana kareben kabeh padha seneng lan gayeng.

           Gladhen 4 ( Kasumanggakaken )

Gladhen 5

1.      –          Bocah kudu manut marang wong tuane.

-                    Jejodhohan iku ora bisa dipilihake wong tuwa.

-                    Yen arep golek jodho kudu siap lair lan bathin.

      2. Kasumanggakaken

WULANGAN 9

Gladhen 1

1.                  –          Tembang pocung kanggo nglipur ati lan golek wewarah / pitutur supaya atine dadi seneng.

-                    Yen nembang aja mung waton muni, udinen swarane sing apik,  tur ngemu piwulang kang becik supaya dadi luhuring budi.

2/3  Kasumanggakaken

Gladhen 2 Kasumanggakaken

Gladhen 3

Bakda

Wayahe jam papat, sore ing sasi pasa. Sarman lan nyamat padha dolan ana ing latar ing pinggir omah Pak Lurah. Bocah loro mau padha dolanan macanan. Nanging padha ora tlaten. Kandhane kurang rame. Mulane banjur salin dham-dhaman. Anggone padha dolanan disambi omong-omongan. Sa, …..:Mat, Mat seneng, ya, mat, kurang wolung dina bakda. Aku wis ditukokake klambi lan sarung anyar. Nya,….: Aku durung ditukokake apa-apa, kok jan. kandhane bapak, besuk emben iki aku arep diajak menyang kutha, arep ditukokake klambi karo kathok cekak.

Sa,……: Seneng, ya, Mat, besuk bakda nganggo klambi anyar, banjur esuk-esuk sarapan, sarapane sega punar.

Nya,…: Mesthine bae seneng, nanging simbok bakal ora adang sega punar. Simbok arep nggodhok kupat karo lonthong. Besuk bakda kowe arep menyang ngendi, Man?

Man,…: Dhisike melu bapak nyekar, pasareyane embah buyut, banjur menyang omahe simbah melu sungkem.

Nya,….: Aku hiya mengkono, kok, Jan, nanging olehku nyekar sore, maleme bakda, dadi ora bakda esuk, wis, Jan, ayo padha mulih saiki wis surup, aku arep buka.

Gladhen 4

1.            Macan gembong cluring watake julig, murka, lan brangasan, kasakbalene sapi watake nrima, wasapada, lan ora sembrana

2.            Kasumanggakaken

Gladhen 5 Kasumanggakaken

Gladhen 6

1              + e

2              + a

3              + g

4              + b

5              + c

6              + n

7              + k

8              + i

9              + h

10          + j

11          + u

12          + t

13          + s

14          + p

15          + s

UJI KOMPETENSI

A.

1.      b

2.      c

3.      a

4.      d

5.      b

6.      a

7.      d

8.      c

9.      a

10.  b

11.  c

12.  d

13.  d

14.  c

15.  b

16.  a

17.  b

18.  b

19.  d

20.  a

21.  b

22.  d

23.  a

24.  d

25.  b

26.  a

27.  d

28.  c

29.  d

30.  c

31.  c

32.  c

33.  d

34.  c

35.  b

36.  c

37.  c

38.  b

39.  d

40.  a

B.

1.      –          Kodrat (dudu karepe bocah)

-                    Amarga tumindake dhewe

2.      –          Gatrane 10

-                    Guru wilangan            10, 10, 8 – 7, 9 – 7 – 6 – 8 – 12 – 7

-                    Guru lagu        i, a, e-u, i, a – u – a – i – a

3.      a.         Lakune kaya macan luwe

b.                  Lambeane kaya merak kesimpir

c.                   Rukune kaya mimi lan mintuna

4.      Purwakanthi yaiku aksaara utawa swara utawa tetembungan sing padha ing sajroning ukara.

Conto        :           Purwakanthi Swara

Sapa jujur bakal makmur

Purwakanthi Sastra

Kala kula kelas kalih

Purwakanthi Basa (Lumaksita)

Aja seneng dolan, dolan lan wong priya

5.      Jujur, suci, wicaksana, sabda pandhita ratu ngempan papan.

C.

1.      Yen ndhelik aja ana ing senthong

2.      Pageripun rebah, lajeng dipun thetheli pisan.

3.      Wong njaga kaslametane desane dhewe yen wayah bengi

4.      Lakae prapta, mloya-mlayu ana ing latar.

5.      Yen ngubengi desa, kenthongan pring digawa karo ditabuh.

********************************